75 lat Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi. Najciekawsze produkcje w programie tegorocznego Krakowskiego Festiwalu Filmowego

Nie będzie kibiców, nie będzie meczu?

W ramach specjalnej sekcji celebrującej 75 lat Wytwórni Filmów Oświatowych widzowie Krakowskiego Festiwalu Filmowego zobaczą krótką fabułę autorstwa Piotra Szulkina oraz sześć ikonicznych krótkometrażowych dokumentów kreacyjnych z lat 70. i 80. To wówczas powstawały najbardziej odważne formalnie i treściowo filmy, które do dziś budzą mieszane odczucia i skłaniają do burzliwych dyskusji.

Czerpali z tradycji, twórczo wykorzystując i przetwarzając znane teksty kultury. W swojej krótkiej fabule “Dziewcę z ciortem” Piotr Szulkin sięga po balladę “A w niedzielę z porania…”, czyli jeden z najstarszych zabytków polskiej kultury ludowej. Z kolei Wojciech Wiszniewski posiłkuje się klasycznym, patriotycznym wierszem “Katechizm polskiego dziecka” Władysława Bełzy, po to by wywrócić go na nice.

Treścią ballady z filmu Piotra Szulkina są losy wiejskiej dziewczyny Kasi, która prowadziła rozwiązły tryb życia i zamordowała troje nieślubnych dzieci. Pewnej niedzieli z rana, po wyjściu z kościoła, spotyka młodzieńca, który okazuje się diabłem. Porywa on Kasię do piekła. Inscenizacja, scenografia i koncepcja obrazu jest wierna folklorystycznej koncepcji teatru jasełek, zabarwionego atmosferą moralitetu.

Inscenizowana filmowa przypowieść, w symbolicznych obrazach przedstawia bolesną diagnozę poczucia tożsamości Polaków w latach 70. XX wieku. Zadawane w filmie “Elementarz” pytania ze wspomnianego "Katechizmu polskiego dziecka" brzmią wstrząsająco w sytuacjach wykreowanych przez Wojciecha Wiszniewskiego, a dzieci które na nie odpowiadają, pozostawiają finalne, najważniejsze z nich, bez odpowiedzi.

Zwolnione zdjęcia, powtarzanie ujęć, zabawy z dźwiękiem, montażem i archiwami. Powstałe w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi “Kostka cukru” Jacka Bławuta czy “Hokej” Bogdana Dziworskiego to formalne błyskotki, które do dziś zaskakują pomysłowością i realizatorską brawurą.

Wstrząsający film, ze słynnej gonitwy "Wielka Pardubicka" w czeskich Pardubicach. Pokazuje wysiłek, strach, ból a nawet śmierć, cenę jaką płacą konie wyścigowe, za tę pasjonującą ludzi rozrywkę. W filmie Jacka Bławuta zastosowano różnorodne środki wyrazu, od zwolnionych i zatrzymanych zdjęć, przez zbliżenia, powtórzenia ujęć, zestawienie czarno-białych i barwnych kadrów, po głuchą ciszę skontrastowaną z gwarem widzów, czy przerażające rżenie wystraszonego zwierzęcia. Nie pada w nim ani jedno słowo komentarza.

Filmowy zapis sportowej rywalizacji podczas Mistrzostw Świata w hokeju na lodzie w Katowicach, stał się dla Bogdana Dziworskiego pretekstem do skonstruowania opowieści o "ciemnej stronie" sportu. Ekspresyjnie sfotografowane, dynamiczne sceny z meczów ujawniają brutalną gwałtowność zawodników dążących do zwycięstwa wszelkimi metodami. Owe sceny bitewne z filmu “Hokej” skonfrontowane są z treningami dzieci ze szkółki hokejowej, stawiającymi pierwsze kroki na lodowej tafli, co nadaje całości szczególnie niepokojącą wymowę.

Nietuzinkowi artyści wymagają niebanalnych filmowych portretów. Andrzej Papuziński oraz Piotr Andrejew zrealizowali krótkie, acz niezwykle osobliwe impresje o dwóch polskich grafikach, Franciszku Starowieyskim oraz Danielu Mrozie. A Andrzej Czarnecki za bohatera obrał sobie człowieka, który zawodowo zajmuje się tępieniem szczurów, tworząc jeden z mocniejszych portretów w historii polskiego dokumentu.

Franciszek Starowieyski, grafik, rysownik i scenograf, używał niekiedy pseudonimu Jan Byk. Autorzy filmu “Bykowi chwała” starali się wniknąć w świat wizji i wyobraźni artysty, będącej źródłem jego oryginalnej i ekscentrycznej twórczości.

Polski grafik i scenograf Daniel Mróz, bohater filmu “Idzie mróz”, zasłynął jako ilustrator bajek i satyr, ilustracji do pisma "Przekrój" (lata 1951-1978), a także do dzieł F. Kafki, J. Verne'a, S. Lema, czy S. Mrożka. Jego prace cechowały surrealizm i groteskowość. Inscenizowane, fantastyczno-wizyjne sekwencje rozważań o istocie sztuki przeplatają się w filmie ze zdjęciami pracowni artysty oraz jego wypowiedziami. Daniel Mróz wykonał plansze tytułowe do filmu Piotra Andrejewa.

Tytułowy "szczurołap" - na przykładzie jednej ze swoich akcji - przedstawia szczegółowo metody swojej pracy. Muszą one być starannie opracowane, ponieważ szczury to zwierzęta o wysokim stopniu inteligencji i "niełatwo z nimi wygrać". “Szczurołap” Andrzeja Czarneckiego jest filmem wieloznacznym, wywołującym wrażenie nie tylko tematyką, ale też niesamowitą scenerią, w jakiej go zrealizowano (ogromna rzeźnia).

Obchodom 75-lecia Wytwórni Filmów Oświatowych na 64. Krakowskim Festiwalu Filmowym będzi towarzyszył jubileuszowy koncert.

64. Krakowski Festiwal Filmowy odbędzie się w kinach od 26 maja do 2 czerwca 2024 roku oraz online na KFF VOD od 31 maja do 16 czerwca 2024 roku.