Będzie równiej

Trybunał Konstytucyjny podważył zapis ustawy o emeryturach i rentach, który przywilej przejścia na wcześniejszą emeryturę dawał tylko pracownikom zakładów uspołecznionych

Pracownicy, którzy byli zatrudnieni w szkodliwych warunkach mają prawo do wcześniejszej emerytury. I nie ma znaczenia czy pracę tę wykonywali u pracodawcy uspołecznionego, czy prywatnego.

ZUS, czy fundusz?
Adam Jurczyk pracuje jako kierowca. Ma już w tym zawodzie prawie 20 lat stażu. Jednak w 1999 r., kiedy wchodziła w życie reforma emerytalna, stanął przed poważnym dylematem – czy zapisać się do otwartego funduszu emerytalnego, czy liczyć tylko na emeryturę z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kierowcom, których praca zaliczana jest do tzw. pierwszej kategorii zatrudnienia, przysługiwała wcześniejsza emerytura za pracę w szczególnych warunkach.

Twarde warunki
– Trzeba było mieć 15 lat stażu w zawodzie kierowcy, by w wieku 60 lat móc przejść na świadczenie z ZUS-u. Tyle tylko, że te lata trzeba było przepracować w zakładzie państwowym – mówi Jurczyk. – Ja pracowałem w Transgórze, ale tylko przez 13 lat, potem przeszedłem do firmy prywatnej. Dlatego sądząc, że sprawa jest stracona, postanowiłem zapisać się do II filaru ubezpieczeń emerytalnych.

Podobnie zrobiło wielu jego kolegów, tym samym zamykając sobie drogę do wcześniejszej emerytury. Pan Adam prawdopodobnie i tak nie mógłby z niej skorzystać, bo jest za młody. Nie spełniłby warunków do wcześniejszej emerytury przed końcem 2006 r. – nie miałby wymaganego 25-letniego ogólnego stażu pracy.

– Nie zmienia to jednak faktu, że traktowanie osób pracujących w przedsiębiorstwach państwowych jako lepszych jest niesprawiedliwe – podkreśla nasz Czytelnik.

Nierówni wobec prawa

Zakład Ubezpieczeń Społecznych za zatrudnionych w szczególnych warunkach uważał tylko osoby pracujące w firmach, w których obowiązywały wykazy stanowisk ustalone na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ustalał je właściwy minister dla zakładów sobie podległych. Rozporządzenie obowiązywało więc w przedsiębiorstwach państwowych lub powstałych w drodze przekształcenia zakładu państwowego w inne przedsiębiorstwo lub spółkę (także z udziałem kapitału zagranicznego).

Tylko w sądzie
Dotychczas, pracownicy firm prywatnych mogli sobie wywalczyć uprawnienia do wcześniejszej emerytury tylko w sądzie. Podstawę do tego dawała Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 13 lutego 2002 r. Stanowiła ona, że pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach są prace wymienione w par. 4-8a rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – bez względu na status własnościowy pracodawcy. Sądy zwykle rozstrzygały odwołania od decyzji ZUS-owskich na korzyść pracowników, ale ta droga była długa i żmudna.

Warto wiedzieć
Kto może zostać młodym emerytem?

Rodzaje prac w szczególnych warunkach zostały podzielone na dwa wykazy A i B stanowiące załącznik do rozporządzenia z 1983 r.

Pracownik, który wykonywał pracę wymienioną w wykazie A, może przejść na emeryturę jeśli:

* ukończył 60 lat – mężczyzna lub 55 lat – kobieta;

* pracował w szczególnych warunkach co najmniej przez 15 lat.
Dotyczy to np.:

* w energetyce – prac przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i ciepła oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych;

* w budownictwie – robót wodnokanalizacyjnych oraz budowy rurociągów w głębokich wykopach, prac maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, prac zbrojarskich i betoniarskich, prac montażu konstrukcji na wysokości, prac dekarskich, cykliniarskich, kamieniarskich itp.;

* w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym – prac drwali, przy zrywce i wywózce drewna z lasu, prac przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego, przy impregnowaniu płyt pilśniowych olejami z hartowaniem, hydrotermicznej obróbki drewna;

* w przemyśle lekkim – obróbki surowców włókienniczych i przędzenia, prac przy produkcji i wykańczaniu produktów włókienniczych, prac na oddziałach filcu i wyrobów kapeluszniczych, prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór
– w gospodarce komunalnej – prac w kanałach ściekowych, oczyszczania ścieków, wywozu nieczystości, prac brukarskich i kamieniarskich, itd.

W sumie wykaz zawiera 14 działów czyli ok. 326 stanowisk.

W jakim wieku na wcześniejszą?

Wiek emerytalny dla pracowników z wykazu B zależy od branży w jakiej pracowali. Na przykład:

* kobieta, która pracowała 15 lat jako pilot samolotu, mechanik, radiooperator albo stewardesa może przejść na emeryturę w wieku 55 lat (mężczyzna 60 lat), a jeśli komisja lotniczo-lekarska uznała, że nie jest zdolna do pracy jako członek personelu latającego nawet o 5 lat wcześniej;

* operator pieca koksowniczego, spiekacz rudy, wytapiacz i rozlewacz stali może przejść na emeryturę w wieku 55 lat (wiek ten od 1983 r. obniżał się z 59 lat, co roku o jeden rok);

* pracownik zatrudniony bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, produkcji i przetwórstwie ołowiu i kadmu, rybak morski, nurek, ratownik GOPR i pozostałych pracach z działu IV wykazu B, nabywa prawo do emerytury w wieku 50 lat – kobieta lub 55 lat – mężczyzna, jeśli wykonywał te prace przynajmniej przez 10 lat.
Wykaz B w sumie zawiera 38 stanowisk.

Osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. i przed 1 stycznia 1969 r. prawo do emerytury wcześniejszej na dotychczasowych zasadach przysługuje pod warunkiem, że:

• nie przystąpiły o otwartego funduszu emerytalnego

• warunki do emerytury spełnią do końca grudnia 2006 r.

• rozwiążą stosunek pracy.

Nowa droga do emerytury
Koniec dyskryminacji

Zgodnie z ustawą emerytalną, zresztą znowelizowaną w 2003 r., nadal jednak nie było równości. Pracownicy wykonujący taką samą pracę, tylko w innych zakładach, chociaż spełniali te same warunki, nie mogli korzystać z tych samych uprawnień. Teraz Trybunał Konstytucyjny uznał to za nieuzasadnioną dyskryminację pracowników prywatnych. Podkreślił, że różnicowanie zasad przechodzenia na wcześniejszą emeryturę ze względu na status własnościowy pracodawcy jest arbitralne i nieproporcjonalne. Narusza również konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej.

Co to zmienia?

Przede wszystkim otwiera drogę do wcześniejszych emerytur wszystkim tym, którzy do tej pory takiej szansy nie mieli, mimo uciążliwych warunków pracy. Również te osoby, którym ZUS już raz odmówił prawa do świadczenia, mogą ponownie złożyć o nie wniosek. Tym razem, jeśli tylko stanowisko na którym osoba zainteresowana pracowała lub pracuje jest w którymś z wykazów zawartych w rozporządzeniu, nie powinno być z tym żadnych problemów.

Podstawa prawna

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2004 r. zmienia art. 32 ust. 2 i ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

• Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

• Wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych tzn. Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 z 1983 r.)