Co się dzieje w polskiej szkole

Od września 2006 roku trwa II etap kampanii "Szkoła bez przemocy". Przystąpiło do niej prawie 3 tysiące szkół z całej Polski, w tym najwięcej - około 500 - z województwa śląskiego. Staramy się wspólnie: z udziałem nauczycieli, uczniów i rodziców nauczyć diagnozować przemoc i agresję wśród dzieci i młodzieży. Kampanii społecznej towarzyszą największe od czterech lat ogólnopolskie badania socjologiczne na temat przemocy w szkołach. Wspierają nas autorytety z dziedziny socjologii, psychologii, pedagogiki, a także praktycy, którzy dzielą się doświadczeniami w pracy z trudną młodzieżą.

Stopień zagrożenia przemocą i używkami (alkohol, narkotyki i papierosy) w badanych przez nas szkołach jest umiarkowanie zróżnicowany w przekroju wojewódzkim. Największe różnice dotyczą poziomu agresji nauczycieli i odsetka palących uczniów. Nauczyciele są niemal dwukrotnie bardziej agresywni w województwach pomorskim i podlaskim niż w Małopolsce i Wielkopolsce. Uczniów przyznających się do palenia papierosów jest dwukrotnie więcej w województwie lubelskim niż w kujawsko-pomorskim.

Słabiej zróżnicowane regionalnie jest zagrożenie innymi używkami. W woj. opolskim uczniów pijących alkohol i zażywających narkotyki jest o 50 proc. więcej niż w najmniej skażonej tymi patologiami Wielkopolsce. Przemoc rówieśnicza między uczniami jest w województwach najgorszych pod tym względem (pomorskim i opolskim) już tylko o 25 procent większa niż w regionach najlepszych (Małopolska i Wielkopolska). Zagrożenia używkami i przemocą nie są ze sobą skorelowane. Województwa, w których szkoły najbardziej są dotknięte agresją, niekoniecznie wyróżniają się pod względem narkomanii, odsetka pijących alkohol czy palących papierosy uczniów. To sprawia, że ogólny poziom patologii, obejmujący zarówno przemoc jak i używki, jest dosyć wyrównany. Województwa najgorsze (opolskie, podlaskie) różnią się od najlepszego (wielkopolskie) o 25 proc. Jedynym regionem, którym szkoły są konsekwentnie pod każdym względem najbardziej bezpieczne jest Wielkopolska. Trudno wytłumaczyć, zróżnicowanie wojewódzkie patologii szkolnych względami historycznymi (np. dawne zabory), religijnością czy zamożnością. Jedynie stopień urbanizacji (odsetek ludności miejskiej) wiąże się z nasileniem agresji rówieśniczej. Wynika to przypuszczalnie stąd, że w regionach wielkomiejskich większe jest nasilenie rywalizacji między uczniami, słabsza kontrola społeczna (zwłaszcza rodzicielska) nad nimi, większe zróżnicowanie materialne i związany z tym wyższy poziom frustracji uboższej części młodzieży.