Jakie kary grożą niesolidnym samorządowcom?

Rozmowa z dr. Mariuszem Siwoniem, prezesem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach

Dziennik Zachodni: W ubiegłym roku padł rekord pod względem przeprowadzonych kontroli przez katowicką RIO, a także zawiadomień do organów ścigania - było ich aż 21. Czy władze samorządowe nie radzą sobie z publicznymi finansami?

Mariusz Siwoń: Nie można zgodzić się z tezą, że samorząd terytorialny jest obszarem szczególnej patologii. Wykazuje dużą skuteczność w zarządzaniu środkami. Ale jest prawdą, że zakończył się pewien okres idylli w działaniu samorządów, czas idealizowania administracji samorządowej. Do niedawna wykazanie uchybień traktowane było jako atak na ideę samorządności. To się zmieniło.

DZ: RIO ujawnia coraz więcej błędów i nadużyć naszych władz. Aż krew się burzy, że tak można rządzić...

MS: Stwierdzamy więcej nieprawidłowości, bo metody kontroli są lepsze. Inspektorzy analizują wszystkie dostępne informacje na temat sprawdzanej jednostki, w tym doniesienia prasowe i skargi. Zapoznają się też z wynikami innych inspekcji. Mamy dobrą kadrę.

DZ: Z czym samorządowcy mają największy kłopot? Kiedy najczęściej szafują publicznym groszem?

MS: W działalności samorządowej są obszary wrażliwe, w których występuje najwięcej uchybień. Chodzi o zamówienia publiczne, gospodarkę nieruchomościami i umorzenia podatkowe.

DZ: A czy przyznawanie sobie i wybranym urzędnikom nienależnych dodatków, diet, nagród, premii to częsta praktyka?

MS: Faktycznie dosyć częsta. Trudno jednak wykazać, kiedy jest to dowód chciwości, nieuczciwości samorządowców, a kiedy pomyłki czy też nieznajomości przepisów i ich błędnej interpretacji.

DZ: Ale gdy się mylą, to zwykle na swoją korzyść. Co ze sprzedażą działek bez przetargów?

MS: Niestety, nieprawidłowości przy sprzedaży działek też są dość powszechne. Kryją się za tym ogromne pieniądze. Stąd bierze się duża pokusa i poważne zagrożenie korupcją.

DZ: Nowi prezydenci, burmistrzowie, wójtowie często nie mają wykształcenia prawniczego, ale to nie zwalnia ich od odpowiedzialności za nieprzestrzeganie przepisów. Wielu z nich przekonało się o tym na własnej skórze. Jakie kary grożą niesolidnym włodarzom?

MS: Odpowiedzialność karną ponoszą za przekroczenie uprawnień urzędniczych, poświadczenie nieprawdy w dokumentach - co zdarza się stosunkowo często i nieprawidłowe dysponowanie środkami publicznymi. Podlegają również odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przy RIO działa specjalna komisja orzekająca w takich sprawach. Rozprawy są jawne i każdy może w nich uczestniczyć.

DZ: Jakie kary może nałożyć komisja?

MS: Do arsenału kar należą - upomnienie, nagana, kara pieniężna, a nawet zakaz pełnienia funkcji publicznej. Izba jednak nie tylko karze, ale od lat prowadzi również działalność szkoleniową. Z prowadzonych zajęć może skorzystać każdy samorządowiec, wiedza tak zdobyta pomaga poprawić błędy.

DZ: Samorządowcy wolą czasem oszukiwać Izbę niż coś poprawiać. Kłamią na przykład, że wykonali wnioski pokontrolne, ale nic nie zmienili. RIO poinformowało o takim przypadku prokuraturę.

MS: To działanie na krótką metę. Samorząd jest zobowiązany do wykonania naszych wniosków pokontrolnych i RIO to sprawdza. Niestety, zdarza się, chociaż rzadko, że otrzymujemy fałszywe informacje o wykonaniu zaleceń. Osoby dopuszczające się takiego czynu podlegają odpowiedzialności karnej.

DZ: Według jakich zasad wybiera się jednostkę do kontroli?

MS: RIO działa według ustalonego planu. Jesteśmy zobowiązani do do skontrolowania każdej jednostki co cztery lata. Jest to tak zwana kontrola kompleksowa, która obejmuje całość działalności. Oprócz tego przeprowadzamy kontrole problemowe oraz kontrole doraźne, na wniosek różnych organów, organizacji i instytucji.

DZ: Co was interesuje?

MS: Zamówienia publiczne, realizacja dochodów, obrót nieruchomościami, wynagrodzenia, udzielanie dotacji. Kontrolujemy też urządzenia księgowe. Słowem - wszystko, co ma związek z wydawaniem publicznych pieniędzy.

Statystyka RIO w Katowicach
Rok 2004

Kontrole - 116

Zawiadomienia do rzecznika

dyscypliny finansów publicznych - 45

Skierowania do prokuratury - 7

Rok 2005

Kontrole - 122

Zawiadomienia do rzecznika - 54

Skierowania do prokuratury - 6

Rok 2006

Kontrole 144

Zawiadomienia do rzecznika - 57

Skierowania do prokuratury - 19.

Gminy u prokuratora

Powody skierowania wniosków do organów ścigania:

- nieprawidłowe udzielanie zamówień publicznych,

- niewłaściwe gospodarowanie nieruchomościami komunalnymi,

- niezgodne z prawdą poinformowanie RIO o wykonaniu wniosków pokontrolnych,

- wadliwa licytacja weksli,

- błędne ustalenie stawek czynszu,

- brak rzetelnej ewidencji księgowej urzędu gminy,

- rozrzutne i nieprawidłowe udzielanie dotacji,

- poświadczenie nieprawdy.

Rok 2006

Komisja orzekająca

Sprawy - 93

Obwinionych - 112

Orzeczenia - 102

Regionalna izba obrachunkowa prześwietla

Katowice

Kontrola Urzędu Marszałkowskiego wykazała nieprawidłowości przy nadzorze Drogowej Trasy Średnicowej. Odpowiedzialnością za brak nadzoru nad inwestorem zastępczym, który bez uprawnień zaciągał zobowiązania na rzecz zarządu województwa, niepłacenie na czas należności, utrudnianie uczciwej konkurencji przy zamówieniach publicznych - RIO obciążyło byłego marszałka Michała Czarskiego.

Siemianowice

Kontrola w urzędzie miejskim wykazała - zawyżanie zarobków, naruszenie przepisów ordynacji podatkowej, prawa zamówień publicznych, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o rachunkowości. Prokurator zatrzymał prezydenta Zbigniewa Sz., który wyszedł za kaucją. Wcześniej decyzją NSA prezydent został pozbawiony swojej funkcji.

Czerwionka-Leszczyny

Kontrola w urzędzie gminy i miasta wykazała szereg uchybień: niezgodne z prawem dotacje, zawyżanie wynagrodzeń zasadniczych,

błędy w naliczaniu podatków, zaciąganie kredytu bez zgody radnych. Wkrótce antykorupcyjna policja zatrzymała prawie wszystkich włodarzy - burmistrza Marka K., wiceburmistrza Piotra I., skarbnika i dwóch naczelników z urzędu miasta.

Zabrze

Przed sądem stanął były wiceprezydent miasta Zygmunt H. i naczelnik wydziału geodezji Józef G. Poważne nieprawidłowości w przy sprzedaży miejskich gruntów wykryła RIO.

Międzyrzecze

Prokuratura oskarżyła wójta Międzyrzecza (woj. lubelskie) o poświadczenie nieprawdy, niedopełnienie obowiązków i sprzyjanie firmie swojej żony. Prokuratura wszczęła postępowanie po otrzymaniu protokołu RIO.

Piekoszowa

Wójt Piekoszowa (woj. świętokrzyskie) stanął przed sądem za to, że nie ogłosił przetargu na remont szkoły.

Pacanów

Wójt Pacanowa (woj. świętokrzyskie) został prawomocnie skazany za nieprawidłowości przy budowie dróg. Dostał 10 miesięcy więzienia w zawieszeniu na trzy lata. Były wójt, który też był zamieszany w tę sprawę, otrzymał dwa lata więzienia w zawieszeniu na cztery.

Zmieniliśmy zasady
Jacek Stumpf,
dyrektor Wydziału Komunikacji Urzędu Marszałkowskiego

Po zarzutach RIO częściowo zmieniliśmy sposób prowadzenia budowy DTŚ. Księgowanie i obsługę finansową wykonuje teraz na potrzeby budżetu Urząd Marszałkowski. Rozliczanie robót prowadzi dalej Drogowa Trasa Średnicowa SA. Przy zamówieniach publicznych należy zwrócić uwagę na to, czy wykonawca jest zdolny do realizacji zadania. Urząd Zamówień Publicznych w swoich publikacjach dopuszcza możliwość ustalenia "dolnej granicy" wykonywanych zamówień. Jednak orzeczenia arbitrów w tej sprawie zapadają rozmaite i to bywa przyczyną nieporozumień. Zalecenia RIO w sprawie wzmocnienia kontroli finansowej są spełnione.