Kapitał do przyszłej emerytury

We wtorek w naszej redakcji odbyła się telefoniczna konsultacja poświęcona kapitałowi początkowemu. Na pytania Czytelników odpowiadały Agata Krymołowska i Anna Sieradzka z Wydziału Ustalania Kapitału Początkowego w Oddziale ZUS w Częstochowie.

• Zakład pracy w 2002 r. złożył wniosek o kapitał początkowy. Kiedy dostanę decyzję?

Zakład mógł zebrać dokumentację od pracowników w 2002 roku, natomiast do ZUS-u dość często te wnioski były przekazywane później. Musi się pan więc upewnić, kiedy zakład pracy złożył pana wniosek w ZUS. Termin ustawowy na wydanie decyzji upływa 31 grudnia 2006 roku.

• Mam rentę wojskową. Czy ten okres jest zaliczany do kapitału początkowego? Czy muszę złożyć wniosek o kapitał?

Okres pobierania świadczenia rentowego nie jest wliczany do stażu pracy liczonego do uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS. Natomiast sam fakt pobierania świadczenia wojskowego nie zwalnia pana z konieczności złożenia wniosku o kapitał początkowy. Jedynie nabycie prawa do emerytury mundurowej zwalniałoby pana z prawa do naliczenia kapitału początkowego. Jeżeli więc do tej pory nie złożył pan wniosku, należy to zrobić do końca 2006 roku.

• Jestem na rencie z ZUS-u. Czy muszę składać wniosek o kapitał początkowy?

Wszyscy urodzeni po 31 grudnia 1948 roku muszą złożyć wniosek o kapitał początkowy. Jeżeli składając wniosek o rentę dostarczył pan pełną dokumentację, dotyczącą przebiegu zatrudnienia i potwierdzającą wysokość otrzymywanych wynagrodzeń, wystarczy, że złoży pan tylko wniosek o kapitał. Należy w nim zaznaczyć, że pobiera pan rentę i podać numer tego świadczenia. Wówczas ZUS obliczy kapitał początkowy na podstawie już posiadanej dokumentacji.

• Jestem na rencie od 1997 roku. Na jakiej podstawie ZUS obliczy mi kapitał początkowy?

Jeżeli na dzień 31 grudnia 1998 pobierał pan tę rentę, wówczas ZUS może przyjąć do obliczenia kapitału początkowego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru określony decyzją rentową. Jeśli jednak posiada pan inną dokumentację dotyczącą zatrudnienia lub wynagrodzenia, która nie była brana pod uwagę przy ustalaniu renty, może pan ją również złożyć w ZUS. Wówczas ZUS obliczy kapitał na ogólnych zasadach na podstawie wynagrodzeń z 10 kolejnych lat z okresu 1980 do 1998 roku lub 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu zatrudnienia. Do obliczenia kapitału ZUS przyjmie wskaźnik najkorzystniejszy.

• Chciałem złożyć wniosek o kapitał początkowy. Kiedy zacząłem gromadzić dokumentację, okazało się że w 1996 roku pracodawca w ogóle nie zgłosił mnie do ubezpieczenia. Czy ten okres zostanie mi zaliczony do kapitału początkowego? Co powinienem zrobić?

Okres ten nie może zostać uwzględniony, ponieważ zaliczane do kapitału początkowego są jedynie okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu, za które zostały odprowadzone składki. Może pan jedynie dochodzić swoich praw na drodze sądowej, występując z roszczeniem wobec pracodawcy.

• Od 1998 roku trzykrotnie zmieniałem pracę. Który pracodawca ma obowiązek złożyć do ZUS mój wniosek o kapitał początkowy - ten u którego pracowałem na dzień 1 stycznia 1999 czy ten, u którego pracuję obecnie?

Jeżeli do dziś żaden z pracodawców nie zwrócił się do pana o skompletowanie dokumentów do kapitału początkowego, musi pan to zrobić sam i osobiście złożyć wniosek do ZUS.

• Czy okres, kiedy byłam bezrobotna bez prawa do zasiłku, wlicza się do stażu pracy zaliczanego do kapitału początkowego?

Nie, jeżeli przypada on po 14 listopada 1991 r. Od tego czasu jako okresy składkowe zalicza się okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Natomiast okres pozostawania zarejestrowanym w urzędzie bez prawa do zasiłku nie wlicza się w żaden sposób do stażu.

• Urodziłem się w 1967 roku. Do 1998 roku przepracowałem łącznie 7 lat i 5 miesięcy, ponieważ w międzyczasie byłem bezrobotny. Czy ZUS może mi obliczyć kapitał początkowy z okresu krótszego niż 10 lat?

Nie. Z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu kapitał początkowy może zostać obliczony osobom urodzonym po 31 grudnia 1968 r. oraz osobom urodzonym wcześniej, które nie mogą udokumentować wynagrodzeń z 10 kolejnych lat ze ściśle określonych w ustawie powodów. Są nimi: przebywanie na urlopie wychowawczym, odbywanie zasadniczej służby wojskowej lub studia wyższe (przez okres przewidziany w programie uczelni na danym kierunku) oraz okres legalnej pracy za granicą, za czas której była tam odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. W pana przypadku ZUS przyjmie wynagrodzenia z udokumentowanych 7 lat, a pozostałe trzy lata brakujące do wymaganego 10-lecia, uzupełni kwotą zero.

• Urodziłam się w 1975 roku. Do 2000 roku nie pracowałam. W 1994 r. pobierałam tylko zasiłek dla bezrobotnych przez 6 miesięcy. Ukończyłam też studia zaoczne. Czy muszę składać wniosek o kapitał?

Tak. Należy do niego dołączyć zaświadczenie z urzędu pracy o okresach pobierania i wysokości zasiłku dla bezrobotnych oraz zaświadczenie z uczelni o okresie odbywania studiów i programowym czasie ich trwania. Ważne jest to, że zaliczeniu podlegają jedynie studia ukończone (przynajmniej absolutorium).

• Nie mogę zdobyć druków RP-7, bo pracodawca zniszczył dokumentację płacową. Czy ZUS przyjmie mi zarobki wpisane do legitymacji ubezpieczeniowej?

Tak, pod warunkiem że będzie posiadała odpowiednie wpisy. Jeśli wpis nastąpił do 1991 r., to brak pieczątki imiennej pracownika, który tego wpisu dokonał, nie będzie przeszkodą do uznania go za środek dowodowy, z zastrzeżeniem, że nie ma innych wątpliwości co do autentyczności wpisu, np. naniesionych poprawek. Od 17 czerwca 1991 r. zmieniły się przepisy: wprowadzono obowiązek poświadczania informacji imienną pieczątką pracownika dokonującego wpisu w legitymacji. Jeśli więc wpis ma potwierdzić zatrudnienie po 1991 r., w legitymacji wymagana jest pieczątka firmowa, pieczątka imienna pracownika i jego podpis. Wpis nie może budzić wątpliwości.

• Z mojej decyzji o kapitale początkowym wynika, że mam go ok. 50 tys. zł. Ile dostanę emerytury?

Niestety, na to pytanie na dzień dzisiejszy nie można udzielić odpowiedzi, ponieważ na wysokość nowej emerytury oprócz zapisanego na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS kapitału początkowego, będą miały wpływ składki odprowadzone po 1998 roku oraz wiek, w którym przejdzie pani na emeryturę.

Kapitał jest to odtworzenie składek za okres wypracowany do dnia 31 grudnia 1998 r.

• Czy mam możliwość podwyższenia mojego kapitału początkowego? Zaznaczam, że ponieważ zakład pracy mnie popędzał, do czasu złożenia wniosku nie udało mi się zebrać wszystkich dokumentów dotyczących zatrudnienia.

Zmiana wysokości kapitału początkowego jest możliwa tylko wówczas, gdy zostaną dostarczone do ZUS nowe dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia lub wynagrodzenia, które nie były uwzględnione przy wydawaniu pierwszej decyzji. Wówczas następuje ponowne obliczenie kapitału.

Trzeba pamiętać jednak o tym, że muszą to być dokumenty dotyczące okresu przed 1999 rokiem. Późniejsze składki są zapisywane na emerytalnym koncie ubezpieczonego na bieżąco.

• W 1991 roku pracowałam w szpitalu. Z tego tytułu dostałam świadectwa rekompensacyjne. Słyszałam, że ich wartość wlicza się do kapitału początkowego. Czy to prawda? Jak mam to udokumentować?

Tak. Zgodnie z przepisami świadectwa rekompensacyjne przysługiwały pracownikom sfery budżetowej za okres od

1 lipca 1991 r. do 28 czerwca 1992 r. Prawo do wliczenia ich do kapitału początkowego musi zostać udokumentowane zaświadczeniem z zakładu pracy o ilości przysługujących pani świadectw za poszczególne lata. Przyjmuje się, że za każdy przepracowany w pełnym wymiarze czasu pracy miesiąc w 1991 roku przysługuje równoważnik pieniężny w wysokości 460 tys. zł (przed denominacją), natomiast za przepracowany miesiąc w 1992 r. przysługuje równoważnik w wysokości 580 tys. zł. Wartości te proporcjonalnie do liczby przepracowanych miesięcy i wymiaru czasu pracy doliczane są do podstawy wymiaru kapitału początkowego. Osoby, które pracowały na niepełnym etacie, będą miały zaliczone kwoty proporcjonalne do wymiaru czasu pracy.

• Co się stanie, jeśli nie złożę wniosku o kapitał początkowy do końca bieżącego roku? Przebywam za granicą i nie mam czasu załatwiać dokumentów. Czy mogę to zrobić później? Czy opóźnienie będzie miało jakiś wpływ na wysokość mojej emerytury?

Artykuł 175 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że do 31 grudnia 2006 r. ubezpieczeni oraz płatnicy składek są zobowiązani do przekazywania ZUS dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego. Osoba, która do końca 2006 r. nie złoży pracodawcy wniosku o ustalenie kapitału początkowego wraz z dokumentami, będzie mogła sama przesłać dokumenty do ZUS właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. W pana przypadku - ponieważ przebywa pan za granicą - będzie to ostatnie miejsce zamieszkania przed wyjazdem za granicę. Z uwagi na fakt, że kapitał początkowy będzie stanowił podstawę obliczenia przyszłej emerytury, ZUS nie może odmówić przyjęcia wniosku o ustalenie kapitału początkowego po 31 grudnia 2006 r.

Kapitał początkowy jest prawem nabytym osób ubezpieczonych i może być obliczony najpóźniej przy ustalaniu emerytury. Złożenie wniosku po 2006 r. nie będzie miało wpływu na wysokość pana emerytury, ponieważ kapitał początkowy obliczany jest zawsze na dzień 1 stycznia 1999 r.