Nie zarobiliśmy wielkich pieniędzy na amerykańskim offsecie

Zakup amerykańskich samolotów
F-16 miał się wiązać z dużym zastrzykiem finansowym dla polskiej gospodarki. Amerykanie zobowiązali się do zrealizowania umowy offsetowej na kwotę 6,028 mld dolarów. Rezultaty są jednak dużo skromniejsze niż oczekiwania - w naszym regionie wiążą się głównie z inwestycją Opla w Gliwicach.

Tymczasem plany były niezwykle bogate. Na liście firm, które miały skorzystać z offsetu znalazły się m.in. Wojskowe Zakłady Lotnicze z Bydgoszczy, Stocznia Szczecińska Nowa, Kimball Electronic Poland z Poznania. Pojawiły się też projekty w naszym regionie.

Upadły wojownik

Wojskowe Zakłady Lotnicze chciały w ramach offsetu remontować samoloty cywilne, m.in. Turbolety. Bydgoska firma zamierzała też zdobyć zlecenie na przeglądy i naprawy samolotów F-16. Stocznia Szczecińska Nowa złożyła Amerykanom ofertę na budowę sześciu uniwersalnych kontenerowców. Nitro-Chem miał być dostawcą materiałów wybuchowych dla armii amerykańskiej. Natomiast katowicka firma informatyczna 2Si SA we współpracy z amerykańskim twórcą "inteligentnej broni" - firmą Exponent z Menlo Park w Dolinie Krzemowej - chciała stworzyć na Śląsku ośrodek projektowania inteligentnych urządzeń wojskowych. Obie firmy podpisały nawet wstępne porozumienie, zakładające współpracę przy realizacji w Polsce projektu "Wojownik XXI Wieku". System miał składać się z przenośnego komputera, jednostki komunikacyjnej, systemu nawigacyjnego oraz inteligentnej broni i zintegrowanego umundurowania. Sprzęt miał być sprzedawany wojskom NATO.

Z projektu 2Si niewiele jednak wyszło, bo firma upadła. Inne projekty napotkały na duże problemy nie tylko po stronie polskiej, ale również amerykańskiej.

Cywile wygrali z wojskowymi

Dziś, jak poinformował wiceminister gospodarki Paweł Poncyliusz, na 44 zobowiązania zawarte w umowie offsetowej, 25 już nie obowiązuje. Generalnie wiceminister ocenia umowę z Amerykanami krytycznie. Wartość zrealizowanych do tej pory zobowiązań offsetowych ledwo przekroczyła 3 mld 800 mln dolarów - na 6 mld planowanych. W dodatku większość projektów dotyczy przedsięwzięć w sektorze cywilnym, a nie militarny - na których Polsce bardziej zależało.

Do udanych inwestycji w naszym regionie należy inwestycja Opla w Gliwicach. General Motors, właściciel marki Opel, podjął decyzję o rozpoczęciu produkcji astry II w Gliwicach w ramach programu offsetowego na własną odpowiedzialność. Zrobił to bowiem w momencie, gdy umowa offsetowa nie była jeszcze zawarta, a program ostateczny nie został jeszcze przyjęty. - Wszystko się jednak dobrze skończyło i dziś astra II jest jednym z naszych przebojów eksportwych - twierdzi Przemysław Byszewski z GM Opel Polska.

Za Oplem przyszli inni

Od stycznia do września tego roku z taśm gliwickiej fabryki zjechało już prawie 30 tysięcy astr II, a w sumie wyprodukowano tam w tym okresie 141,5 tysiąca samochodów. - W przyszłym roku w Gliwicach rozpocznie się produkcja astry III - mówi Byszewski. - Ale to już nie w ramach umowy offsetowej - dodaje.

Podkreśla jednak, że umowa offsetowa była jednym z impulsów pozwalających na dalszy rozwój fabryki w Gliwicach. A w ślad za inwestycjami General Motors przyszły kolejne firmy motoryzacyjne, jak na przykład spółka Kirchhoff Polska Assembly, kooperant Opla. Wybudowała ona w Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zakład produkujący metalowe elementy nadwozi wart 37 mln zł, w którym zatrudnienie znajdzie co najmniej 200 osób.

Co to jest offset?

W związku z kontraktem z 2003 r. na zakup przez polską armię samolotów F-16, firma Lockheed Martin zobowiązała się do zrealizowania offsetu, czyli projektów inwestycyjnych w naszym kraju. Projekty te miały realizować firmy amerykańskie we współpracy z polskimi. Zamówienia offsetowe w polskim przemyśle miały zrekompensować koszt zakupu samolotów przez Polskę.

Czas realizacji umowy offsetowej, zawartej na 10 lat został podzielony na trzy okresy. Pierwszy obejmował 3 lata i w tym czasie miała być zrealizowana umowa na kwotę 3 mld dolarów, w następnych 3 latach - na kwotę 2 mld dolarów, a w ostatnich 4 latach - 1,028 mld dolarów.

Umowy przewidują, że jeśli po 3 latach Lockheed Martin nie wywiąże się ze zobowiązań, zostanie na niego nałożona 4-procentowa kara, a wysokość zobowiązania przechodzi na następny okres. Wiceminister gospodarki Paweł Poncyliusz przyznał jednak, że polski rząd nie ma możliwości wywierania odpowiedniego nacisku na Amerykanów w kwestii realizacji umowy offsetowej.