Nowa kurtyna - multimedialna

Od wczoraj mamy w Teatrze Śląskim dwie kurtyny. Obok tej tradycyjnej, wykonanej z grubej materii, będziemy mogli oglądać też nową, namalowaną przez Piotra Szmitkego i wykorzystującą osiągnięcia nowoczesnej techniki. Specjalnie malowane kurtyny posiadają w Polsce tylko cztery teatry.

Szczerze mówiąc, dziś nikogo nie dziwi już teatr bez kurtyny, tak jak nie dziwi przedstawienie na dworcu kolejowym, w domu towarowym albo nawet w prywatnym mieszkaniu. Nie zmienia to faktu, że tradycja nakazuje, by w teatrze kurtyna była! To jeden z symboli tej instytucji, towarzyszący widowiskom teatralnym od czasów starożytnych. I choć przez wieki zmieniał się jej kształt i sposób użytkowania, kurtyna zawsze stanowiła umowną granicę oddzielającą świat realny od świata scenicznej fikcji.

W XIX wieku przez Europę przeszła wielka moda na kurtyny malowane, same w sobie będące zwykle dziełem sztuki. Najsłynniejsza w Polsce kurtyna tego typu zawisła w krakowskim Teatrze Miejskim, dziś znanym jako im. Juliusza Słowackiego, w 1884 roku. Namalował ją w Rzymie Henryk Siemiradzki, pokonując zresztą w finale konkursu Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera. Ta kurtyna działa do dziś, choć użytkowana jest oszczędnie, w szczególnie ważnych dla teatru momentach. Tkanina doskonale zniosła próbę czasu dzięki specjalnym technikom stosowanym przez Siemiradzkiego w trakcie tworzenia.

Jeszcze starszą niż krakowska, choć może mniej popularną, malowaną kurtynę ma Teatr Polski w Bielsku-Białej. Jej autorem był Franciszek Angelo Rottonaro, który swoje dzieło wykonywał ręcznie w Wiedniu, podobnie jak kurtyny dla teatrów z Pragi i Zurychu. Bielska kurtyna miała jednak mniej szczęścia niż krakowska i o mało nie została spalona, jako zbędny dekoracyjny rupieć. Tak zdecydował jeden z byłych dyrektorów teatru, ale pracownicy techniczni sceny ocalili ją od zagłady. Siedem lat temu triumfalnie powróciła nad scenę Teatru Polskiego w Bielsku-Białej.

Zupełnie nową, ale nawiązującą do starych wzorów, malowaną kurtynę zamówił w 2005 roku Teatr Powszechny w Łodzi. Jej autorem jest śląski artysta Piotr Naliwajko. Artysta malował tę gigantyczną płaszczyznę w specjalnie wynajętej hali w Chorzowie. Kurtyna ma nawet własny tytuł - "Zdumiewająco nieprzemysłowy duch".

Katowicka kurtyna Piotra Szmitkego powstawała przez kilka lat w samym teatrze; najczęściej nocą, czasem między próbami, a czasem na oczach publiczności oczekującej na rozpoczęcie spektaklu. Gigantyczne płótno zostało rozpięte na drewnianych krosnach przytwierdzonych do tzw. żelaznej kurtyny. Jest to największy obraz, jaki znajduje się w tej chwili na Śląsku - ma 9,60 m długości i 6,70 m wysokości, waży zaś około 100 kg. Piotr Szmitke przed przystąpieniem do malowania musiał zresztą przejść drobiazgowe badania... dopuszczające go do pracy na znacznej wysokości!

Jest to pierwsza w Europie kurtyna multimedialna. - Na obraz namalowany na płótnie farbą akrylową - mówi artysta - nałożyłem animowaną aranżację wideo, wykonaną białą kreską na czarnym tle. W czasie jednominutowej projekcji obrazy filmowe nabierać będą różnych kolorów w zależności od tego, w którym miejscu kurtyny zostaną wyświetlone.

W sensie formalnym Piotr Szmitke pozostał wierny swojemu stylowi - cytatom ze sztuki baroku, tajemniczym symbolom, przenikaniu się subiektywnych wizji i obrazów. W plątaninie wątków i postaci co uważniejsi widzowie dostrzegą osoby związane kiedyś i teraz zarówno z katowicką sceną, jak i z kulturą śląską. Pierwotnie miały to być wizerunki biznesmenów, którzy w zamian za portret na kurtynie sponsorowaliby teatr, ale zabrakło chętnych do takiej wymiany. Może to i lepiej, mówią w teatrze, bo dziś mecenasów coraz mniej i malowidło powstawałoby latami...

Niedzielna uroczystość zakończyła obchody stulecia Teatru Śląskiego.