Ograniczenia podwyżek czynszów sprzeczne z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny uchylił wczoraj nowelizację ustawy ograniczającej podwyżki czynszów w prywatnych kamienicach. Dla kilkuset tysięcy rodzin w Polsce oznacza to, że opłaty w ich mieszkaniach mogą gwałtownie wzrosnąć. Póki co, nie wszyscy właściciele zamierzają z nowej możliwości korzystać.

Swobodne kształtowanie czynszów nie oznacza ich dowolności. Podwyżki będą skuteczne tylko wówczas, gdy wdrażane będą z uzasadnionych powodów – podkreśla Marek Safjan, prezes Trybunału Konstytucyjnego.

Według obowiązujących od stycznia przepisów, właściciele prywatnych kamienic w ciągu roku mogą podnieść czynsz maksymalnie o 10 procent. Rozwiązanie takie zakwestionował prokurator generalny i jednocześnie minister sprawiedliwości Andrzej Kalwas. Do Trybunału Konstytucyjnego złożył on wniosek o stwierdzenie niezgodności z konstytucją grudniowej nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów.

Prokurator argumentował m.in., że przepisy uniemożliwiają większą podwyżkę nawet w sytuacjach, gdy najemcy się na nią zgadzają ze względu na konieczność przeprowadzenia remontu kamienicy.

Obradujący wczoraj w pełnym składzie TK uznał, że ustawowe ograniczanie wzrostu czynszów narusza konstytucyjną zasadę ochrony własności. Według sędziów, wprowadzone regulacje nie uwzględniają stanu technicznego mieszkań i budynków oraz sytuacji życiowej i materialnej najemców. Biorą również pod uwagę wyłącznie interesy lokatorów, co stanowi nadmierne ograniczenie praw właścicieli.

Wreszcie potwierdziło się, że mieliśmy rację. Czynsze wzrosną przede wszystkim w największych miastach. Będzie można rozpocząć remonty kamienic – uważa Jerzy Seifert, kamienicznik z Katowic.

Nie wszyscy właściciele zamierzają jednak z nowej możliwości skorzystać. – Nie będzie lawinowych podwyżek. Ale otwiera się droga dla tych właścicieli, którzy zamierzają inwestować, budować – uważa Mirosław Szypowski, szef Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości. – Nam zawsze zależało na wspólnym interesie właścicieli i lokatorów, aby czynsz pokrywał koszty utrzymania i zapewniał godziwy zysk, a dom wyglądał ładniej i wygodnie się w nim mieszkało – dodaje.

– Dobrze się stało, że nie mamy już związanych rąk, ale na razie nie planuję podwyżek. Nie ma takiej potrzeby – przekonuje Janusz Kapitoński, współwłaściciel kamienicy przy ul. Dyrekcyjnej w Katowicach.

– Ludzie już teraz nie mają pieniędzy. Moi lokatorzy płacą 5 zł za metr kwadratowy. Z połową z nich i tak są problemy. Jeśli podniósłbym czynsz, byłoby jeszcze gorzej – uważa właściciel kamienicy przy placu Miarki w Katowicach. – Skutek tego orzeczenia będzie przede wszystkim taki, że ludzie będą bardziej przestraszeni niż do tej pory – dodaje.

Orzeczenie Trybunału jest ostateczne. Teraz musi jeszcze zostać ogłoszone w Dzienniku Ustaw. Od tego dnia zaczną obowiązywać przepisy sprzed nowelizacji ustawy. Właściciele kamienic będą mogli podnosić wysokość czynszu nie częściej niż co sześć miesięcy. Będą musieli lokatorowi przedstawić przyczynę podwyżki i jej kalkulację. Taką decyzję lokator mógłby zakwestionować i zaskarżyć do sądu.

Śladem Strasburga

Trybunał Konstytucyjny uwzględnił orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, który już w lutym uznał, że obowiązujące w Polsce zasady ustalania wysokości czynszów są krzywdzące dla właścicieli kamienic. Nasz kraj dostał wtedy pół roku na zmianę przepisów.

22 lutego Trybunał w Strasburgu uznał, że polska ustawa o ochronie praw lokatorów narusza Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Chodzi o zbytnie i nieproporcjonalne obciążenie właścicieli, którego nie mogą usprawiedliwić żadne racje społeczne.

Wyrok dotyczył skargi, którą wniosła do Trybunału Maria Hutten-Czapska, obywatelka Francji polskiego pochodzenia. Jest ona właścicielką willi w Gdyni. Budynek chciała przeznaczyć na siedzibę fundacji, nie udało się jej jednak doprowadzić do eksmisji lokatorów, którzy dysponowali decyzjami administracyjnymi przyznającymi prawo do zajmowanych mieszkań. Przepisy uniemożliwiły również właścicielce podniesienie czynszu.

Przed wydaniem werdyktu Europejski Trybunał Praw Człowieka postanowił zaczekać na zakończenie prac nad nowelizacją ustawy o ochronie praw lokatorów. Prosił o to na początku 2004 r. przedstawiciel polskiego rządu.

1 stycznia 2005 r. miało nastąpić uwolnienie czynszów. Rządowy projekt przepadł jednak w parlamencie. Ostatecznie przyjęto rozwiązanie pozwalające na zwiększanie stawki czynszu o maksymalnie 10 procent w ciągu roku.