Przejście na wcześniejszą emeryturę może być trudne i kosztowne

Nauczyciele i górnicy - to główne grupy społeczne, które mogą skorzystać w bieżącym roku z dobrodziejstwa wcześniejszej emerytury.

Sejm zadecydował w ubiegły piątek, że osoby urodzone po 1948 roku, które przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego - tracąc tym samym prawo do wcześniejszej emerytury - mogą z otwartego funduszu emerytalnego zrezygnować i skorzystać z wcześniejszego świadczenia. Chodzi o co najmniej 28 tys. osób. Jednak do tego może dojść nawet 60 tys. nauczycieli. Tylko na ich odprawy potrzeba 500 mln złotych! I to jest problem, który pojawia się wraz z nowelizacją ustawy.

Musisz spełniać warunki
Nowelizacja ustawy "o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych" została w miniony piątek uchwalona przez Sejm. - Umożliwia ona uzyskanie wcześniejszej emerytury osobom, które przystąpiły w 1999 roku do OFE (tzw. II filaru) nie wiedząc, że nastąpi zmiana przepisów. Zgodnie z rządową propozycją, jeśli osoby te spełnią w 2007 r. określone warunki, nabędą prawo do wcześniejszej emerytury - wyjaśnia poseł sprawozdawca Mieczysław Kasprzak (PSL). - Muszą jednak złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do budżetu państwa. Może chodzić o składki rzędu 400 mln zł.

Przeciwko temu oponowała Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych. - W naszej ocenie liberalizacja zasad umożliwiających korzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury, jaka nastąpiła w roku 2005, a w konsekwencji znaczący odpływ członków otwartych funduszy emerytalnych, będzie miała negatywny wpływ na funkcjonowanie systemu emerytalnego - ocenia prezes Izby, Ewa Lewicka. - Jest to także kolejna istotna zmiana warunków funkcjonowania zreformowanego systemu emerytalnego, która może podważać zaufanie do stabilności tego systemu zarówno u członków OFE jak i akcjonariuszy PTE.

Ostatnia szansa dla nauczycieli

Do przekazania składek budżetowi państwa za pośrednictwem ZUS zmusi ich jednak znowelizowana ustawa. Nowe przepisy dotyczą głównie kobiet urodzonych w 1952 r. z odpowiednio długimi latami pracy, nauczycieli, którzy do końca 2007 r. osiągną w zawodzie wymagany staż, a także górników. Według Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, chodzi o około 28 tys. osób. Może ich być jednak więcej. Nauczycielskie związki zawodowe przypominają, że pedagodzy mają szansę na wcześniejsze świadczenie jeszcze tylko w 2007 roku. W całym kraju może to być nawet 60 tys. osób.

- Tylko w Bytomiu chętnych do odejścia na wcześniejszą emeryturę jest 300 pedagogów - mówi Lesław Ordon, przewodniczący regionalnej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" w Katowicach.

Dojdzie do porzucania klas przez wychowawców odchodzących na emeryturę, to będzie także niezwykle kosztowne dla budżetu. Na odprawy dla nich potrzeba 500 mln zł.

Wniosek do ministra

W trakcie rozmów z ministrem Romanem Giertychem przewodniczący Sekcji Stefan Kubowicz złożył propozycję przesunięcia co najmniej do końca 2008 r. możliwości przejścia nauczycieli na wcześniejszą emeryturę zgodnie z art. 88 Karty Nauczyciela. - Pozwoliłoby to na spokojne negocjacje rządu z partnerami społecznymi na temat przyszłych rozwiązań emerytalnych dla nauczycieli i innych grup zawodowych pracujących w warunkach szczególnych. Koszty odpraw emerytalnych dla nauczycieli w 2007 r. byłyby mniejsze, a środki zaoszczędzone w ten sposób zostałyby przeznaczone na wzrost płac. Zyskaliby też nauczyciele-wychowawcy - tłumaczy przewodniczący Kubowicz.

Na razie odpowiedź nie padła. Wkrótce może być za późno.

- Tak zwany ruch kadrowy w oświacie, czyli zgłoszenie woli przejścia do innej placówki lub na emeryturę, kończy się w każdym roku wraz z majem - mówi przewodniczący Ordon.

Obawia się on, że do tego czasu ani rząd, ani Sejm nie uwiną się z ustawą pomostową. Wszystko więc wskazuje na to, że nauczyciele na wcześniejszą emeryturę odejdą masowo, a rząd będzie musiał na ich odprawy znaleźć pół mld złotych.

Zdaniem eksperta
Ewa Lewicka, prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych

Powszechne Towarzystwa Emerytalne zrzeszone w Izbie przyjęły do końca ubr. wspólne zasady postępowania z wnioskami członków otwartych funduszy emerytalnych, którzy chcą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury. Porozumienie to wymagało nie tylko deklaracji woli ze strony towarzystw emerytalnych, ale również przygotowania odpowiednich procedur dla wszystkich instytucji, które będą współpracować przy realizacji wniosków.

Dla kogo wcześniejsza emerytura?

Szansę na uzyskanie wcześniejszej emerytury mają tylko osoby pozostające w starym systemie emerytalnym. Oznacza to, że nie mogli oni przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego w 1999 roku. Jeśli jednak to zrobili - ustawa daje im szansę na powrót do ZUS.

x Prawo do wcześniejszej emerytury mają nauczyciele, którzy 31 grudnia 1998 roku mieli wymagany okres pracy nauczycielskiej w szczególnym charakterze (15 lat) oraz wymagany okres składkowy wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem dodatkowym było nieprzystąpienie do OFE. Tacy nauczyciele przechodzą na emeryturę bez względu na wiek i w dowolnym czasie.

Nauczyciele mają również prawo do wcześniejszej emerytury po osiągnięciu wieku 55 lat - kobieta, 60 lat - mężczyzna i spełnieniu warunków dotyczących wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

x Prawo do emerytury przysługuje górnikowi po przepracowaniu 25 lat pod ziemią bez względu na wiek.

x Do grupy uprawnionych zaliczają się urodzeni przed 1 stycznia 1949 roku oraz między 31 grudnia 1948 a 1 stycznia 1969 pod warunkiem, że nie przystąpili do OFE.

x Dodatkowym ograniczeniem dla osób z drugiej grupy wiekowej jest to, iż musiały one spełniać następujące warunki do 31 grudnia 2006 roku:

dla kobiet: skończony 55. rok życia, 30-letni staż pracy lub 20-letni, jeśli posiadają orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy;

dla mężczyzn: skończony 60. rok życia, 25-letni staż pracy i orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy;

wspólny dla obu płci warunek starania się o wcześniejszą emeryturę mówi, że ostatnim tytułem ubiegania się o ubezpieczenie powinna być umowa o pracę.

x Po znowelizowaniu tego warunku o wcześniejsze świadczenie ubiegać może się również osoba, która pobierała zasiłek dla bezrobotnych albo dobrowolnie kontynuowała ubezpieczanie. Warunek jest spełniony również wtedy, gdy osoba w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu pozostawała w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy.

x W przypadku prowadzenia własnej działalności gospodarczej jest to możliwe tylko po ogłoszenie upadłości działalności po przynajmniej dwuletnim jej prowadzeniu. W przypadku kobiet prowadzących własną działalność do dnia ogłoszenia jej upadku muszą mieć 56 lat i 20-letni staż pracy, mężczyźni natomiast 61 lat i 25-letni staż pracy. Po spełnieniu tych warunków nabywa się prawo do uzyskania świadczenia przedemerytalnego.

x Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach przysługuje kobietom urodzonym, przed 1 stycznia 1949 roku, po osiągnięciu 55 roku życia. Muszą one posiadać 20-letni staż pracy, z czego 15 lat przepracowały stale i w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Dla mężczyzn będzie to 60 lat oraz 25-letni staż, w tym 15 lat w szczególnych warunkach lub charakterze.

Od 2004 roku nie ma znaczenia status prawny przedsiębiorcy, u którego podejmowało się pracę. Oznacza to, że o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szkodliwych warunkach ubiegać mogą się także osoby zatrudnione w prywatnych przedsiębiorstwach.

x Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę mają też urodzeni przed 1 stycznia 1949 rokiem: inwalidzi lub kombatanci wojenni, urzędnicy państwowi, żołnierze służby zastępczej przymusowo zatrudnieni w kopalniach lub kamieniołomach, mianowani nauczyciele akademiccy, osoby ubezpieczone z tytułu działalności artystycznej lub twórczej.

Jak to zrobić?

• Najprawdopodobniej (bo proces legislacyjny jeszcze trawa) osoba przechodząca na emeryturę będzie składać jeden wniosek emerytalny w ZUS i wskaże w nim fundusz, którego jest klientem.

• Na jej wniosek pieniądze trafią z OFE do budżetu państwa.

• ZUS ustali wysokość świadczenia na starych zasadach i przekaże emerytowi.

Zdaniem ZUS
Przemysław Przybylski, rzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie

Czekamy na zakończenie procesu legislacyjnego i podpisanie ustawy przez prezydenta. Wówczas ukażą się rozporządzenia szczegółowo regulujące sposób postępowania osób, które będą mogły zrezygnować z OFE i uzyskać emeryturę z ZUS.