Sukienki Czarnej Madonny

Jasnogórski Cudowny Obraz ma dziewięć sukienek. Na rubinowej, nazywanej też sukienką wierności, naszyte są setki ślubnych obrączek. Dech w piersiach zapiera widok siedemnastowiecznej sukienki diamentowej. Najnowszą wykonał przed rokiem gdański złotnik. Zużył na nią dziewięć kilogramów bursztynu.

- Wszystkie są bardzo cenne, dekoracyjne. Mają na sobie setki tysięcy klejnotów. Są ozdobione wyrobami złotniczymi pochodzącymi od czasów gotyku do XX wieku. To unikatowe dzieła sztuki jubilerskiej - mówi o. Jan Golonka, kustosz zbiorów na Jasnej Górze.

Zwyczaj przyozdabiania Cudownego Obrazu Matki Boskiej istniał od początku jego przybycia na Jasną Górę. Początkowo wspaniałe precjoza, kosztowne klejnoty przymocowywano bezpośrednio do deski ikony. Po restauracji obrazu, przeprowadzonej po napadzie rabusiów w 1430 roku, został on z polecenia Władysława Jagiełły przyozdobiony złotymi i srebrnymi blachami oraz koronami. Po konserwacji otoczoną królewską opieką ikonę przeniesiono w uroczystej pielgrzymce pieszej z Krakowa do Częstochowy. A król oficjalnie potraktował obraz jako paladium dynastii. Cztery grawerowane blachy ufundowane przez Władysława Jagiełłę - jak podkreśla o. Golonka - do dziś dekorują Cudowny Obraz.

Misterna kompozycja

Od połowy XVII wieku Cudowny Obraz ubierany jest w sukienki wykonane z cennych tkanin. Są one haftowane złotem i ozdobione klejnotami. Pierwsze cztery, opisane szczegółowo w inwentarzu skarbca z 1685 roku, od najbardziej charakterystycznych ozdób nazywane były sukienkami: Imienia Jezus, Pelikana, Ducha Św. oraz Imienia Marii. Wykonał je brat Klemens Tomaszewski, hafciarz jasnogórski. Następne powstały w pierwszej połowie XVIII wieku staraniem Konstantego Moszyńskiego, przeora jasnogórskiego i prowincjała paulinów. Wykonał je albo - jak podkreślają paulini - raczej przerobił zmieniając kompozycję klejnotów z dodaniem nowszych wotów brat Jan Makary Sztyftowski, złotnik jasnogórski. Te same sukienki opisane są w inwentarzu skarbca z 1731 roku i w następnych jako diamentowa, perłowa, rubinowa i łańcuszkowa. Były kilkakrotnie przerabiane. Łańcuszkowa została zabrana do Warszawy w 1831 roku na cele powstania listopadowego. Perłową skradziono w 1909 roku wraz z koronami od papieża Klemensa XI. Sprawcami byli - jak przypuszczali częstochowscy mnisi - oficerowie carscy, którzy stacjonowali na Jasnej Górze. Z tych zabytkowych sukienek do dziś pozostały diamentowa i rubinowa.

Piękne rubiny

- Obie są dziełem braci zakonnych Klemensa Tomaszewskiego i Makarego Sztyftowskiego. Zespoły zabytkowych klejnotów są na nich uzupełnione nowszymi darami - mówi o. Golonka.

Sukienka diamentowa była przeznaczona na największe uroczystości i święta kościelne. Jak tłumaczy o. Golonka - została raz aplikowana na nowe płótno w XIX stuleciu i drugi raz w XX wieku.

Niezwykła jest sukienka rubinowa. Oprócz szlachetnych kamieni pochodzących od XVI do XX wieku na aksamitne podłoże są naszyte setki ślubnych obrączek, dlatego jest nazywana sukienką wierności. Jest na niej także - jak zwracają uwagę paulini - buteleczka na wonności zrobiona z dwóch wielkich zrośniętych ze sobą pereł, którą wykonano prawdopodobnie we Włoszech w XVII wieku.

Na początku XX wieku Czarna Madonna otrzymała nową sukienkę - koralową. Ofiarowały ją jako wotum ekspiacyjne kobiety z kieleckich wsi Rembierzyce i Złotniki w 1910 roku, a wykonała hafciarka krakowska. Wyszyła na jedwabnym tle koralami oraz złotą nicią i cekinami. W latach 60. ubiegłego wieku powstała oryginalna suknia obrazu wykonana z... nasion.

Jedna z najbardziej znanych to sukienka milenijna - z niebieskim haftem z motywem lilii z naszytymi brylantami. Na purpurowym płaszczu Dzieciątka są wyhaftowane ozdobne rozetki i naszyte brylanciki. Suknię wykonały siostry westiarki na tysiąclecie chrztu Polski.

Korale i św. Barbara

Cudowny Obraz ma także koralowo-perłową suknię. Wykonano ją na jubileusz 600-lecia obecności Cudownego Obrazu na Jasnej Górze. Na haftowanej niebieskiej i czerwonej tkaninie zamocowano korale w kształcie rombów i rozet. Suknia Maryi pokryta jest perłami i ozdobiona figurką św. Barbary. Na tej sukni umieszczono największe korale. Wykonała ją w 1981 roku karmelitanka siostra Genowefa Barbara Rawa. Ta sama zakonnica zrobiła rok później drugą suknię na 600-lecie obecności ikony Czarnej Madonny na Jasnej Górze - złotą. Czerwony i niebieski aksamit jest wyszywany złotą nitką. Ozdobiono ją perłami, złotą biżuterią: kolczykami, sygnetami, spinkami, broszami, wisiorkami... Widać na nich brylanty, perły, rubiny, turkusy, szmaragdy, granaty, opale, topazy.

Wotum dziękczynne

Najnowsza suknia ikony to bursztynowo-brylantowa, w którą Cudowny Obraz jest obecnie przystrojony. Jest nazwana sukienką zawierzenia. Wykonał ją Mariusz Drapikowski, złotnik i bursztynnik gdański. Artysta chciał w ten sposób uświetnić 350. rocznicę obrony Jasnej Góry przed szwedzkim potopem. Ale jest to także osobiste wotum złotnika oraz dziękczynne za życie i pontyfikat Jana Pawła II i 25-lecie powstania "Solidarności". Na wykonanie tej przepięknej sukienki Drapikowski zużył tysiąc brylantów i około 30 kilogramów bursztynu, z którego po oszlifowaniu zostało 9 kg.

Sukienka Czarnej Madonny jest zmieniana raz w roku, w okresie wielkanocnym. Odbywa się to zawsze pod opieką prof. Wojciecha Kurpika, konserwatora z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, który bada stan Cudownego Obrazu.