Zdradliwa gra w procenty

Banki przyjmują od klientów lokaty na 4-6 proc, następnie na 10-15 proc. udostępniają pieniądze firmom trudniącym się pożyczkami, a te zdzierają z osób pozbawionych zdolności kredytowej ponad 200 procent! Ale z tym już koniec. Prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę antylichwiarską. Ten podpis budzi jednak mnóstwo zastrzeżeń. Być może ustawa trafi do Trybunału Konstytucyjnego.

Kto jest przeciw?
Przeciwne podpisaniu przez prezydenta ustawy godzącej w rynek wart 13 mld zł były środowiska i przedsiębiorstwa związane z sektorem finansowym, w tym Narodowy Bank Polski, Związek Banków Polskich, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych, Krajowy Rejestr Długów, a także sam doradca ekonomiczny prezydenta, prof. Witold Orłowski.

– Ustawowe ograniczanie odsetek do 25 procent spowoduje wiele negatywnych skutków społecznych i gospodarczych. Najważniejsze z nich to rozwój czarnego rynku usług finansowych, pozbawienie dostępu do kredytu klientów o niskich czy nieustabilizowanych dochodach oraz ograniczenie sprzedaży kredytów ratalnych – mówi Andrzej Roter, dyrektor generalny Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. – Będziemy starali się doprowadzić do zaskarżenia ustawy do Trybunału Konstytucyjnego.
W komunikacie Kancelarii Prezydenta czytamy jednak, że według głowy państwa, w Polsce brakuje rozwiązań prawnych, które skutecznie chroniłyby przed zjawiskiem lichwy. Nie ma ustawy regulującej działalność parabankową oraz instytucji upadłości konsumenckiej.

Limit odsetek
Ustawa ma półroczne vacatio legis. Co zmieni w naszym finansowym życiu? Ogranicza ona dopuszczalną wysokość odsetek nie tylko kredytu konsumenckiego, ale i innych umów o pożyczce tak między firmami, jak i obywatelami do 25 proc. Groźbą jest kara więzienia do lat dwóch. Dopuszczalnym progiem ma być czterokrotność kredytu lombardowego NBP (obecnie 6,25 proc.). Według projektodawców ustawy – posłów SLD i PiS – ma to uchronić kredytobiorców przed popadaniem w pułapkę nadmiernego zadłużenia.
– Jak to jest, że ktoś, kto nie może uzyskać kredytu oprocentowanego na 20 procent, jest zdolny obsłużyć 200 procent? – pyta Aldona Michalak, obecnie z Samoobrony, promująca ustawę antylichwiarską.

Jest i druga strona medalu. Słono opodatkowane pożyczki „chwilówki”, np. na siedem dni, zaciągali drobni przedsiębiorcy – gdy przychodził czas zapłaty podatku lub składek do ZUS, a kontrahenci spóźniali się z zapłatą za towar lub usługę. Teraz może im być trudniej o taką pożyczkę. Wysoko oprocentowane były też kredyty na kartę. Obecnie istnieje prawdopodobieństwo, że banki ograniczą do nich dostęp – zmniejszając limity kredytu. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową uważa, że z wyżej oprocentowanych pożyczek korzysta 6-8 mln Polaków, a około 500-600 tys. ma kłopoty z ich spłatą. Wejście w życie ustawy antylichwiarskiej może doprowadzić do odmowy udzielenia takiej pożyczki aż dwóm milionom osób.

Przykładowe limity oprocentowania w niektórych krajach europejskich

Limity mają również zastosowanie we Francji, Włoszech, Holandii, Niemczech i wielu stanach USA. Wielka Brytania – nie stosuje ustawowego ograniczenia odsetek. Istniał limit 48 proc. w skali roku, ale go zniesiono. Wprowadzono zastrzeżenie, że wierzyciele nie mogą naliczać „lichwiarskich” stóp.

Złe rozwiązanie
Adam Łącki, prezes zarządu Krajowego Rejestru Długów

Ustawa antylichwiarska niczego nie rozwiązuje, a ręczne sterowanie w gospodarce nigdy nie przyniosło dobrego efektu. O wysokości oprocentowania pożyczek powinien decydować rynek, a nie decyzje administracyjne. Istnieje też niebezpieczeństwo, że mniej zamożni kredytobiorcy, którym banki odmówią kredytowania, będą pożyczali w szarej strefie. A tam będą pozbawieni już jakiejkolwiek ochrony.